viernes, marzo 29, 2024
Anúnciate aquíGoogle search engine
- Advertisement -spot_imgspot_imgspot_imgspot_img

Ma timomachtikan nikan Mexko so sehkoyok tlalli. Tikpiyah manoh timomachtiseh

Ipan inin amatl nimechpowilis kentsin kenihki se toyoliknih momachtihki, ya itokah Abelardo de la Cruz. Inin se telpokatl tlen ewa ipan se chinanko tlalli tlen itokah Teposteko, tlatilantok Chikontepek, Chalchiwehkan tlalli. Ya ipan inin altepetsin ixtlapanki ika Nawatlahtolli kanpa itatah iwan inanan kinextilihkeh ma tlahto inin sanilli. Nohkiya kanpa itotatahwan iwan itonanan kimachtihkeh kenihki tlatenkwapas keman se akahya kinohnotsa ika inin tlahtolli; itotatah kitokaxtiyaya: weweh iwan itonanan kitokaxtiyaya: tokah.

Nepa Teposteko, onkatok tlamachtilli primaria completla ipewayan 1960, kanpa nochi konemeh tlahtoyayah mexikano, nochi senpahkan pipilmeh. Naman tlawel polihtok ipanpa naman ixtlapanih konemeh ika kastiyah iwan ayohkanah ika tlahtolli tlen inintatahwan iwan itotatahwan ixtlapankeh. Naman onkah ipan inin altepetsin preescokar, primaria, telesecundaria iwan telebachillerato. Tlan se telpokatl kisenkwilisneki mamomachtia, moneki yas sehkanok welis nepa Chikontepek, so achiyok wahka. Abelardo momachtito Zacatecas kanpa ome iikniwan ipa yahtoyah; nepa momachtihkeh. Ya nohkiya kintokilihki maske kwalli kimatiyaya nopa itlal kikawtewayaya iwan nohkiya itatah iwan inanan.

Panok miyak xiwitl Abelardo amo kinekki san momachtis se licenciaturah, ya teipan kisenkwilihki se maestria ipan nohkiya nepa Zacatecas iwan teipan axkanah kikwesiwilihki momachtia. Ya iselti motemakak kisas iwan kitemoti tlen ya kineki: tlamachtilli. Kwalli tikmatih keman se pankisa nohkiya tlawel se tlaihlamiki kanpa se panotiyahtok. Itlahtol amo keman kiilkawki. Naman ya momachtihki iwan kiontlamiltihki idoktoradoh ken Antropólogo Cultural. Ya monextihki keman kitlamiltihki itlamachtilis ika iyoyon tlen tlaihtsontli Teposteko, ika ikaltson iwan ika yehyektsin ikotoh, chichiltik ipayoh, amo kiilkawki iichmorral, yehyektsin yankwik.

Inin tlamachtilli nechpowilia kentsin owih elki san ipan itsontekon iwan ipan iyollo yanopa kitemoyaya; ya kwalli kimatiyaya kitlamiltis ika kwalli nochi itlamachtilis. Ya motemakak momachtis ipan se weyi kaltlamachtiliyan tlen itokah Universidad de Abany inin tlamachtilli tlatitlantok ipan Universidad Estatal de Nueva York (SUNY). Naman ya nechpowilia amo san nikan kinekih mosewis iwan tekitissa, ya nohka kipiya kawitl iwan yolchikawalistli kisenkwilis, naman tlen kitokaxtiah iposdoktoradoh. Welis tlan kitlamiltis nopa tekitl naman kena mosewis iwan isiwah iwan ikonewan.

Itatah iwan inanan, nohkiya iwanpoyowan axmoyolilwiyayah tlan inin telpokatsin kitlamiltis itlamachtil. Naman onkah yolpakilistli ipanpa Teposteko naman kipixtokka se telpokatl tlen kena tlawel momachtihtok. Nochi ken timasewalmeh, ichpokameh iwan telpokameh kipiyah manoh momachtiseh nechka so kentsin wahya inintlal. Tohwantin tiwelih timokamaixnamikih iwan sekinok koyomeh, xinolahmeh san axmoneki timotlatihtiyaseh, san kena nohkiya ika kwalli ma timomachtikan. Tonemilis iwan totlahnamikilis nohkiya yoltos tlan tikmanawiah kena Abelardo technextilia.

Mostla wiptla mokonewan nohkiya momachtiseh ken kiilwihki itatah, nohkiya ixtlamatiseh, nohkiya tlahnamikiseh iwan nikan eltos totlahtol, nikan eltos tochamanka. Nohkiya nopa telpokameh iwan ikchpokameh ma kisenkwilikan momachtikan, kena tiwelih.

En esta nota describo como un joven nahuahablante se dispuso a estudiar su educación básica, media superior y superior. Él no paró ahí, decidió estudiar una maestría en Zacatecas y un doctorado en la Universidad de Álbany (SUNY) en los Estados Unidos. Como jóvenes indígenas tenemos el derecho de estudiar dentro de nuestro territorio nacional como fuera de ella, sin perder nuestra memoria y sin perder nuestro territorio. Hoy en la comunidad de Tepoxteco, Chicontepec tiene ya a un joven con estudios de doctorado, joven que luchará, promoverá y dignificará su cultura.